English

Nō te tau 1975 i tū mataati ai Te Wiki o te Reo Māori. E huritao nei aku mahara ki aua tau rā i kakari ai te hunga o taua wā rā kia whakamanahia tō tātou reo, i tōna anō papa. Nā, kia kite atu ahau i ngā kaupapa reo Māori e kōkirihia ana i tēnei wā, puta noa, rere ana te whakamīharo! E kotī mai nei ngā hua o tā rātou i kakari ai. 

Nō te tau 2017 i tīmata ai a Mahuru Māori, ā, ka ōrua nei ki Te Wiki o te Reo Māori. Huri, huri, e whakanuitia ana te reo i tēnā rāngai, i tēnā rāngai. Āe, ka pā tonu mai te kōrero a ētehi e mea ana, me whakanui kē i ngā wiki me ngā marama katoa o te tau, ē, ka pau kē o tātou hau ina pērā. Arā ētehi, rā atu, rā mai, ko te reo tō rātou ao, engari ko te pai o te whakanui, ka wātea tātou ki te whakanui, ā-motu nei.

I tērā tau, ko Ruth Smith te “ētita manuwhiri” i tonoa rā e Kete. I tēnei tau, ka tae mai te tono ki a au. E mihi ana ki a Kete e ū nei ki tēnei tikanga o te whakanoho i tētehi kaituhi, i tētehi kaiwhakamāori kōrero hei ētita i ngā tuhinga Māori i ia tau, i ia tau. Koinei tētehi tauira pai o tāku e mea nei, ka huri te katoa i te wā o te whakanui ki te hāpai i te kaupapa. 

I a au e huritao nei, e whakamīharo nei ki ngā mahi kua riwha, kia whāiti noa iho te titiro ki te mātākōrero Māori (Māori literature). Nō tēnei tau tonu i whakaputahia anō ai e Te Herenga Waka he whakaputanga hou o Ngā Kōrero a Reweti Kohere mā. E āpiti ana ki tēnā, ko ā Apirana Ngata, ko ā Mohi Turei, me ā Ruka Broughton. Ko te āhua nei, i kakama ngā reanga o ēnei koroua nei ki te tuhituhi. He mea ako ngā mea o mua atu, pēnei i a Mohi Turei, e ngā mihingare. Ka whai mai ko ngā reanga i tukua rā ki ngā kura, pēnei i Te Aute. 

E takoto nei i ēnei pukapuka e whā, ko ā tātou kōrero ki tō tātou reo, arā, ko ngā hītori, ngā poroporoaki, ō rātou nā whakaaro ki ngā take o te wā, tae noa atu ki ngā kōrero ngahau a te Māori. Nā rātou mā i takoto ai te tūāpapa o te whare mātākōrero Māori. Ka tae nei ki te reanga o Witi mā, o Tā Tīmoti, o Patricia, o Kāterina, o Merimeri, o Te Ohorere rāua ko Wiremu, o wai ake, o wai ake, ka oti i a rātou mā te whare te hanga.

Ko tā ngā mea o muri nei, e whai nei i ngā tikanga i waiho mai e rātou, he whakapaipai i ngā pātū o te whare, he noho tonu i te whare kia mahana ai. Nō nā tata nei, ka whakaputahia tā Tina Makereti pukapuka hou, arā, ko The Mires. Nā Natasha Lampard i arotake, ā, nāku tana arotake i whakamāori. Kia whakaaro atu ahau ki tōku anō reanga, me kōrero rawa a Shilo Kino. Kātahi anō ka puta tana pukapuka tuarua, arā, ko All That We Know. E hoa mā, māku hei kī atu, pānuitia! Nā Damien Levi i arotake, ā, nāku tana arotake i whakamāori.

Hei ēnei rā hoki puta mai ai te pukapuka hou a Hona Black rāua ko Te Aorangi Murphy-Fell, ko Ngā Hapa Reo. Ko te tuatoru tēnei o ngā pukapuka a Hona hei āwhina i te hunga e ako ana i te reo. Ka kino te haere a Kotahi Rau Pukapuka e mahi nei i tāna mahi! Āakuanei whakaputahia ai He kupu nā te māia, he kohinga ruri nā Maya Angelou. Nā ētehi wāhine tokomaha ngā ruri a te hautupua nei i whakamāori. 

Hei whakatepe ake kia tahuri ki te reanga ka riro mā rātou te whare e tiaki hei ngā tau kei te tū mai. I tonoa e Kete ētehi ākonga o Te Kura o Te Uru Karaka (e 8-11 te pakeke) ki te pānui i ētahi pukapuka mā te tamariki, ā, nā rātou i tuhi mai ā rātou arotake i aua pukapuka ki te reo Māori, ā, nāku i whakapākehā. 

Kāti, me mutu i konei, i te mea hoki mā te reanga o ngā tamariki nei a tua atu. Kia kī noa ake au, ka tū tonu i a rātou te whare mātākōrero Māori e tū iho nei.
Nā Hēmi Kelly.