Pānuitia tēnei i te reo Ingarihi
I muri nei i tāna pukapuka mā te rangatahi (arā, ko The Pōrangi Boy, 2020), kua whakapai ake a Shilo Kino, te kaituhi whai tohutoa, i tōna reo mō tētehi minenga hou e pakeke nei, i te pukapuka o Tā Tātou e Mōhio nei (All That We Know).

He mea pei ia ki ētahi āhuatanga kāore i tonoa e ia, kāore hoki e paingia ana e ia, ā, kua hōhā, kua tūhāhā hoki a Māreikura Pohe. Kua āhua hau nei ōna rongo i te ipurangi i āna kōrero mō tētehi tauira i tōna kura i tū hei matamangu. Kua haere tōna hoa kotahi, a Eru, ki te mahi i tana mihinare Moromona, ki te hora i te kupu a te Atua. Kua tahuri a Māreikura ki te hāpai i te mahi toimaha o te ako i te reo Māori mā te noho rumaki.

Kāore e kore, i hua ake tēnei kōrero i ngā wheako whaiaro. He wā ōna, e āhua arotoka ana i te kaha hāngai o ngā kaupapa. Arā, i te wāhanga tuatahi, e whakamaniahia ana a Māreikura e tētehi whaea hōhā nei i te waharoa o Waitangi i tōna kore mōhio ki te reo. ‘Ka mingo ngā pāpāringa o te wahine. He whakakaitoa, he paku nei hoki te whakakake i tana mingo kata. Kāore kau he aroha, he māramatanga rānei ki ngā tāmitanga o mua kua pā ki a rāua tahi. Ko te aronga o te kōrero ki a Māreikura, he iti iho koe i a au. He hauwarea koe.’

Ko Tāmaki Makaurau te kāinga o te kōrero, nō reira, ka uru ngā āhuatanga ka pā ki a Māreikura ki ngā ngākau me ngā wairua o ngā tini rangatahi Māori e noho tāone ana, arā, ki ērā kāore i tupu mai i ō rātou tūrangawaewae, kāore hoki i whāngaihia ki tō rātou reo, ā, e pīkau nei i ngā kohuki tuku iho, kāore nei e kitea.

Ka piri ki a Māreikura tētehi kāhui kātuarehe, e rite tonu nei tā rātou wero i tō tātou kiritoa tohetohe, pēnei anō i ō tātou hoa ake ka kōrero mai i ngā mea katoa e mōhio nei tātou he pono, engari kāore nei tātou e pīrangi aro atu.

Tērā tōna hoa kura, he māhorahora, he kaumingomingo hoki, ko Jordana tōna ingoa. Ka rawe tana kī, ‘Tēnā koa, kei whakakore koe i aku pēpi,’ i tā Māreikura whakatakoto i te whakaaro, he tāmi te whakanoho tupu ki roto i te whare. Tērā a Kat, ko tōna hoa wahine, he Māori, he rangatira, ā, e mōhio ana ia ki ngā wāhine katoa o te tāone. Ko tāna mahi, he whakahaere i tana umanga. Tērā a Troy, he tāne ‘whakahīhī’ i whakapakekehia e ngā wāhine tokowhā. Tērā hoki a Eru, ko tōna tino hoa e ngaro nei, ‘e kore e whakaae he tāne moe tāne ia, ā, ko tāna ‘e paingia noatia ana e ia ko tōna ira tonu’’ nā te whakatupuranga Moromona.

Ahakoa rā tōna hunga tautoko e tupu nei, ka nui tonu te mamae o Māreikura. He mea whāngai ia nā tōna kuia, nā Glennis, ā, e rongo ana ngā wāhine tokorua nei i te tamōtanga o te whaea o Māreikura. E karapotia ana tō rāua kāinga i Ōpoutukēha e te Pākehā, me te aha, ‘kāore a Glennis i pīrangi kia ako a Māreikura i te reo Māori. He aha oti te take?’ Ā, ka waiho hei take ngangare i waenganui i a rāua tāna whakatau kia kaua e tukuna ngā tikanga me te reo Māori ki tāna mokopuna. ‘Nāku tō māmā i ako. He aha te hua i puta? Kei whea rā ia?’

I te roanga o te pukapuka, he uaua tonu te mārama atu ki a Māreikura. He rite tonu tana taikaha me tana tohe ki ngā tāngata huhua i tōna ao, inarā, te hunga Pākehā. He pērā rawa te kaha, kia mea tōna hoa kaumingomingo nō te kura, a Jordana, me mahi īpāho rāua, ā, ko Wahine Chats te ingoa, ko te kaupapa o te puni tuatahi, ko te matapaki āe rānei, kāore rānei, e tika ana kia ako te Pākehā i te reo. Ka waiho tēnei hei take tautohe mā tōna hoa ako, mā Chloe, ehara nei i te Māori, ā, ka puta tētehi kōrero whakaaweawe mō te reo rumaki me te wāhi ki te Pākehā i te whakarauoratanga o te reo Māori i te kaiako matua, i a Whaea Terina.

‘Me maumahara koe, ina toromi koe, kāore koe e titiro ki te tae, ki te kara rānei o te taura e whakaora ana i a koe.’

Ko te mate, kāore tēnei tohutohu e totohu ki roto i a Māreikura, kua whakatarapī nei i te kaha whāia o te īpāho, i te piki haere o tana apataki, i te tautokona o te tokorua nei, i te tautapangia hoki mō ngā tohutoa. Ka whakahīhī haere a Māreikura i ēnei whakamanatanga o waho, me te aha, ka pāorororo ōna whakaaro takitahi i waenganui i ōna taringa. Ko tā Jordana ki a ia, e toai ana i ngā kōrero o te wāhanga tuatahi, ‘Ka whakamā te tangata i a koe i tōna tū hei Māori. I tōna tū hei tangata. Ko koe te matapiko ināianei.’

I tana takahi i ōna hononga ki ngā tāngata o tōna ao, arā, i tāna whakarere i a Kat, i tāna whakaparahako i a Troy i te īpāho, me tāna whawhai ki a Jordana, ‘hangenge ana tērā te ngākau o Māreikura, kua mīere nei, e taotū nei i te kupu.’

I konei, ki a au nei, ko te wāhanga pakari katoa i Tā Tātou e Mōhio nei, ko te here tāwekoweko o Māreikura rāua ko Chloe. Ka kitea te pihinga me te huringa o Māreikura, arā, te whakapaipaitanga ake ōna, nā te kaha horapa haere ōna i te pāhopori i mate ai ia ki te pērā.

Ka mau te wehi o tā Kino whakaora mai i āna kiripuaki, ānō he tūturu, ina koa, he tūturu tonu. I taku pānui i ana tuhinga, ka kite au i ētehi āhuatanga o tōku ake ao, me ērā e karapoti ana i a au, arā, ko ngā Māori noho tāone e oke ana ki te kimi i tō rātou reo me ā rātou tikanga, ko te Pākehā e whai ana kia noho hei hoa Tiriti pai, ko ngā iakē e tupu nei, e whiriwhiri ana i ō rātou hononga, e whakaū ana anō i ō rātou whakapono.

He pūkenga ō Kino ki te whakaata i te pāpori o nāianei i Aotearoa, i ōna pai me ōna kore i pai. E takoto nei i Tā Tātou e Mōhio nei ngā take tuatini o nāianei, o mua anō hoki, mai i te huatika ā-pāhopori, i te kaha horapa ā-ipurangi, ki ngā pānga whakaaweawe o te tāmitanga. Hāunga rā, kāore e toimaha te pukapuka nei. Engari kē, toari mai ana te ngākau atawahi me te whakakata a te Māori. Tērā te kōrero a Lois, ko te whaea kēkē o Māreikura, e pōwhiri ana i a ia ki tōna tūrangawaewae, ‘Tēnā, e kō, ka wehe pea koe i tēnei whare, kua tekau kirokaramu tō toimahatanga ake i te kī o tō puku, engari e pai ana, ko te ngākau hoki e kī ana.’

Nā tēnei pukapuka i whai wāhi ai te reo o Kino ki ngā paki o nāianei nō Aotearoa, i tōna tohungatanga ki te whakatakoto kōrero e whakaata nei i ngā ao o ērā me uaua kē ka kitea i roto i ngā tuhinga e whakaputahia ana. Kāore e kore, ka tāpua mai a Tā Tātou e Mōhio nei i ngā pae pukapuka a ō hoa waiwaiā katoa, a ō hoa e kaha ana ki te pānui pukapuka.